Szacuje
się, że w polskie
rolnictwo skupia ok. 10,5% pracujących. To jeden z najwyższych wskaźników w
Unii Europejskiej, wyższe osiągają tylko takie kraje, jak Rumunia, Bułgaria,
Chorwacja i Grecja. W najbogatszych krajach: Wielkiej Brytanii, Luksemburgu,
Belgii czy Niemczech udział pracujących w rolnictwie jest prawie dziesięciokrotnie
mniejszy. Rolnictwo od kilku lat przoduje też w statystykach zatrudnienia
obcokrajowców, to przede wszystkim z myślą o rolnictwie i ogrodnictwie
wprowadzono zmiany dot. zatrudniania cudzoziemców w pracach sezonowych.
Niestety, udzielenie odpowiedzi na pytania nie tylko o dokładną liczebność
pracujących w rolnictwie, jak i cechy demograficzne: płeć i wiek, ale także
wykształcenie, czy czas pracy co dziesiątego pracującego w Polsce, jest trudne
i opiera się w głównej mierze na szacunkach.
Ostatnie
pełne dane pochodzą z Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonego w roku 2010.
Według nich w badanym okresie liczba pracujących w rolnictwie w województwie
wielkopolskim wyniosła nieco ponad 200 tys. osób, z czego 91,3% stanowiła
rodzinna siła robocza w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Pracownicy
najemni to zbiorowość licząca 8,4
tys. w gospodarstwach indywidualnych i 9,2 tys. w gospodarstwach osób
prawnych.
Nie
wszyscy użytkownicy gospodarstw rolnych deklarowali swój wkład pracy przy
produkcji rolnej w ciągu roku, praca ta może być wykonywana przez innego członka
rodziny. Także kierowanie gospodarstwem rolnym może być zlecane innej osobie z
rodziny bądź ? co ma miejsce w zasadzie wyłącznie w gospodarstwach wielkoobszarowych ? do kierowania
gospodarstwem rolnym zatrudniani są pracownicy najemni. Zdecydowanie jednak
większość użytkowników to pracujący i kierujący własnym gospodarstwem rolnym.
W
województwie wielkopolskim 72,6% ogółu użytkowników (pracujących) w swoim
gospodarstwie rolnym stanowili mężczyźni. Kobiety użytkowały mniejsze obszarowo
gospodarstwa rolne - niemal 2/3 z nich gospodarstwa rolne do 5 ha.
Około
59% ogółu pracujących użytkowników gospodarstw rolnych to osoby w wieku powyżej
44 lat, a 6,2% pracujących użytkowników przekroczyła wiek 65
lat. Najliczniejszą grupę wiekową stanowiły osoby w wieku 45-54 lata (niemal co
trzeci użytkownik gospodarstwa rolnego był w tym wieku). Użytkownicy poniżej
35. roku życia stanowili jedynie 16%.
W
Powszechnym Spisie Rolnym 2020, który odbędzie się w terminie od 1 września do
30 listopada br. część pytań dotycząca pracy w gospodarstwie rolnym obejmować
będzie nie tylko użytkownika gospodarstwa rolnego, ale także jego rodzinę
pracującą w gospodarstwie rolnym przy produkcji rolniczej, zarówno tę zamieszkującą wspólnie z nim, jak i tę mieszkającą oddzielnie, kierującego
gospodarstwem rolnym pracującego najemnie, osoby pracujące w ramach pomocy
sąsiedzkiej oraz wszystkich pracowników najemnych, zarówno tych stałych, jak i
dorywczych, a także pracowników kontraktowych (z firm zewnętrznych) niezależnie
od obywatelstwa, czyli także cudzoziemców. Pytania dotyczyć będą pracy w gospodarstwie
rolnym w ciągu 12 miesięcy od 2 czerwca 2019 r. do 1 czerwca 2020 r. Tego okresu dotyczyć będą nie tylko pytania o
fakt wykonywania pracy, ale też o nakłady pracy, czyli czas poświęcony produkcji
rolniczej i organizacji gospodarstwa rolnego. Czas ten liczony będzie w etatach
lub jego częściach.
Drugi
blok pytań, dotyczący bieżącej aktywności ekonomicznej ? w okresie od 26 maja
do 1 czerwca 2020 r. - obejmować będzie użytkownika gospodarstwa rolnego
oraz członków rodziny z nim mieszkających i wykazanych we wcześniejszych
pytaniach jako pracujący w gospodarstwie rolnym. Tu pytania dotyczyć będą
faktu posiadania i wykonywania każdej pracy przynoszącej dochód w formie pieniężnej,
ale także w formie niepieniężnej. Nieistotna jest przy tym forma umowy, na
podstawie której pracę posiadano lub wykonywano. Będziemy zatem wiedzieć, czy
praca w gospodarstwie rolnym przy produkcji rolniczej była dla użytkownika
gospodarstwa rolnego i członków jego rodziny pracą: jedyną, główną, ale czy miał
też inne zajęcie przynoszące dochód, pracą dodatkową, a może wykonywał w tym
czasie tylko inną pracę lub działalność?
W
Powszechnym Spisie Rolnym 2020 zbierane będą także informacje dotyczące faktu
wykonywania innej niż rolnicza działalności zarobkowej, związanej z
gospodarstwem rolnym, w tym m.in.: agroturystyki, rękodzieła, przetwórstwa
produktów rolnych, produkcji energii odnawialnej, przetwarzania surowego
drewna, akwakultury czy leśnictwa. Pozyskane zostaną także dane dotyczące
udziału przychodów ze sprzedaży wyrobów i usług z działalności innej niż rolnicza.
Z
pracą w gospodarstwie rolnym i aktywnością ekonomiczną poza nim ściśle
powiązane są dochody gospodarstw domowych użytkowników gospodarstw rolnych i
kwestia ta również jest poruszana w spisie, lecz co ważne, pytania nie będą
dotyczyć wysokości tych dochodów, a ich źródeł i udziału w budżecie gospodarstwa
domowego ogółem, dochodów z prowadzonej działalności rolniczej, pracy
najemnej, innej prowadzonej działalności gospodarczej, emerytur, rent i innych
źródeł.
Kierujący
gospodarstwem rolnym odpowiadał będzie także na pytania m.in. o poziom
wykształcenia ogólnego i rolniczego, uczestnictwo w kursach doszkalających,
doświadczenie w kierowaniu gospodarstwem rolnym, posiadanie przez gospodarstwo
rolne tzw. planu bezpieczeństwa, czyli zasad ochrony zdrowia i życia.
Wszystkie
te pytania posłużą analizie rolnictwa jako rynku pracy, ale także sytuacji
społeczno-gospodarczej polskiego rolnictwa, w tym opłacalności produkcji
rolniczej. Czy zatem prowadzenie gospodarstwa rolnego jest opłacalne i czy
pozwala na utrzymanie rodziny, czy jest główną aktywnością zawodową rolnika,
czy wykonywana jest obok innej bardziej dochodowej działalności? Odpowiedzi na
powyższe pytania, w powiązaniu z innymi danymi przekazanymi w spisie, pozwolą
na określenie przy jakiej wielkości gospodarstwa, skali produkcji rolniczej i
jej rodzaju, prowadzenie gospodarstwa rolnego wymaga nie tylko pełnego
zaangażowania zawodowego rolnika i jego rodziny, ale także zatrudnienia
dodatkowych pracowników i jak duży jest to rynek pracy.
Zatem: spiszmy się jak
na rolników przystało!