Od 1 września 2020 r., przez trzy miesiące, na
terenie całego kraju, prowadzony będzie Powszechny
Spis Rolny. Zgodnie z ustawą z 31 lipca 2019 r. o powszechnym spisie
rolnym w 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 443), obowiązek udzielenia informacji w spisie spoczywa na użytkowniku
gospodarstwa rolnego, za którego uważa się osobę fizyczną lub prawną oraz jednostkę
organizacyjną niemającą osobowości prawnej, faktycznie użytkującą gospodarstwo
rolne (tj. na której rachunek i w której imieniu gospodarstwo jest prowadzone i
która jest odpowiedzialna za gospodarstwo prawnie i ekonomicznie), niezależnie od tego, czy jest właścicielem, dzierżawcą tego
gospodarstwa czy też użytkuje je z innego tytułu (np. na podstawie umowy
ustnej lub bezumownie) i niezależnie od tego, czy grunty wchodzące
w skład gospodarstwa rolnego są położone na terenie jednej czy kilku gmin.
Pytania w
ankiecie obejmują 11 działów: użytkowanie gruntów; powierzchnia zasiewów i
inna; zwierzęta gospodarskie; nawożenie; ochrona roślin; budynki gospodarskie;
ciągniki maszyny i urządzenia rolnicze; działalność gospodarcza; struktura dochodów;
aktywność ekonomiczna; chów i hodowla ryb. Dane
zbierane w Powszechnym Spisie Rolnym 2020 dotyczą
zasadniczo stanu w dniu 1 czerwca 2020
r. , jednak część z nich zawierać będzie odniesienie do 12 miesięcy
poprzedzających tę datę.
Poprzedni
spis rolny odbył się w roku 2010. Jego wyniki zestawione ze spisem z 2002
roku, czyli na dwa lata przed wejściem Polski do Unii Europejskiej, uwidoczniły
duże zmiany w użytkowaniu gruntów rolnych oraz powierzchni i strukturze
zasiewów w Wielkopolsce:
- korzystną tendencję zmniejszania się liczby
gospodarstw rolnych, przy jednoczesnym wzroście średniej powierzchni użytków
rolnych (UR) z 9,00 ha do 11,05 ha. Odnotowano również wzrost udziału ? w
ogólnej liczbie gospodarstw ? tych podmiotów, które prowadzą działalność
rolniczą;
- zmiany w strukturze gospodarstw rolnych. Znacznie
spadła (o ponad ?) liczba gospodarstw najmniejszych o powierzchni 0?5 ha UR i
5?20 ha UR (o 10,5%). Na zbliżonym poziomie utrzymała się liczba
gospodarstw z grupy obszarowej 20?50 ha UR. Natomiast znacznie wzrosła
liczba gospodarstw największych o powierzchni UR 50 ha i więcej (o 35,7%).
Zmiany te są jednak powolne, a udział gospodarstw o powierzchni użytków rolnych
15 ha i więcej wynosił zaledwie 16,4%, podczas gdy gospodarstwa najmniejsze (o
powierzchni 0?5 ha UR) stanowiły prawie 53% ogółu gospodarstw w województwie
wielkopolskim;
- zmniejszenie liczby gospodarstw rolnych z
działalnością rolniczą, głównie na skutek zaniechania prowadzenia tej
działalności przez jednostki najmniejsze (spadek o ponad ? liczby gospodarstw o
powierzchni 0?1 ha UR i o 16,7% ? o powierzchni 1?2 ha UR). Jednocześnie
odnotowano korzystne zjawisko zwiększania się liczby gospodarstw największych
prowadzących działalność rolniczą (wzrost o ponad ? liczby gospodarstw o
powierzchni użytków rolnych 30 ha i więcej, w tym o ponad 40% ? gospodarstw o
powierzchni 50 ha i więcej);
- niewielkie zmniejszenie ogólnej powierzchni gruntów
w użytkowaniu gospodarstw rolnych z 2001,6 tys. ha do 1999,2 tys. ha, tj. o 2,4
tys. ha (o 0,1%);
- zmniejszenie powierzchni użytków rolnych z 1819,3
tys. ha do 1797,0 tys. ha, tj. o 22,3 tys. ha (o 1,2%). W ogólnej powierzchni
użytków rolnych dominował udział powierzchni zasiewów (82,3%), który w
porównaniu z 2002 r. wzrósł o 2,1 pkt. proc.;
- zwiększenie ogólnej powierzchni zasiewów z 1458,2
tys. ha do 1479,3 tys. ha, tj. o 21,2 tys. ha (o 1,4%);
- zmiany w strukturze zasiewów i upraw, w której
zmniejszyła się powierzchnia uprawy zbóż ogółem z 1142,4 tys. ha do 1083,9 tys.
ha (o 5,1%), ziemniaków z 71,5 tys. ha do zaledwie 40,0 tys. ha (o 44,1%) i buraków
cukrowych z 54,0 tys. ha do 42,8 tys. ha (o 20,7%), wzrosła natomiast
powierzchnia upraw rzepaku i rzepiku z 64,8 tys. ha do 138,2 tys. ha (o 113,2%)
oraz upraw pastewnych z 85,5 tys. ha do 133,8 tys. (o 56,5%), a także
grupy upraw zaliczanych do ?pozostałych? z 36,7 tys. ha do 38,4 tys. ha (o
4,6%);
- zwiększenie udziału powierzchni sadów w ogólnej
powierzchni użytków rolnych z 0,9% do 1,3%;
Należy
się spodziewać, że przemiany polskiego rolnictwa, obserwowane w ostatnich
3 dekadach, a zwłaszcza od wejścia Polski do Unii Europejskiej, wspierane przez
programy Wspólnej Polityki Rolnej, uległy nasileniu w ciągu ostatniego
dziesięciolecia. Znajdujemy potwierdzenie tych tendencji w prowadzonych co
roku reprezentacyjnych badaniach rolniczych, czyli prowadzonych na części
gospodarstw. Jednak pełen ich obraz możemy uzyskać jedynie w Powszechnym Spisie
Rolnym, jedynym badaniu pełnym, prowadzonym, zgodnie z zaleceniami Komisji
Europejskiej, co 10 lat i dającym możliwość dokonywania porównań
międzynarodowych.
Czy
polskie rolnictwo podąża ścieżkami przemian podobnymi do tych, wybieranych
przez rolnictwo niemieckie, francuskie czy włoskie, czy znalazło własną drogę
rozwoju?
Czy
potencjał ekonomiczny rodzimych gospodarstw rolnych pozwala im konkurować na
wspólnym europejskim rynku rolnym?
I czy
prawdą jest, że polskie rolnictwo jest bardziej ekologiczne?
Na te i
inne pytania szukamy odpowiedzi w Powszechnym Spisie Rolnym 2020. Znajdziemy je
gdy użytkownicy gospodarstw rolnych, zgodnie z nałożonym na nich obowiązkiem
wezmą udział w badaniu prowadzonym od 1 września do 30 listopada 2020 r.
Spiszmy się jak na rolników przystało!